Oké als ik begin over haken en auteursrecht kan dat natuurlijk over twee dingen gaan. Het haken van projecten waar een ander auteursrecht op heeft. Daar schrijf ik kort over, want daar valt weinig over te zeggen en al wel veel besproken. Nee, in deze blog wil ik juist uitgebreid in gaan op het auteursrecht dat jij als haakontwerper hebt. En vooral ook, waarom je dit niet klakkeloos aan samenwerkingspartners weg moet geven.

Kijk je liever een video dan dat je een blog leest? Dan staat er onderaan de blog, speciaal voor jou een video waarin ik ook op dit onderwerp in ga. Gebruik de inhoudsopgave om naar punt 4 te gaan voor de video.

Het auteursrecht van anderen

Voor de volledigheid van deze blog wil ik hier ook kort aandacht aan besteden. Want ik weet dat hier de meningen ook over verdeeld zijn, terwijl dat eigenlijk helemaal niet nodig is. Dit is namelijk, juridisch, heel zwart wit. Simpel gezien: je mag geen dingen haken waar een ander auteursrecht op heeft, punt.

Het auteursrecht van grote bedrijven

Het auteursrecht van anderen kan over twee dingen gaan. De eerste is het auteursrecht, de copyrights, van grote (internationale) bedrijven. Ik zal er even een paar noemen: Disney, met daaronder nu natuurlijk ook Star Wars en Marvel, maar je kunt ook denken aan Nintendo met Mario figuren, Pokemon en Animal Crossing figuren.

Elk van deze bedrijven heeft ontwerpers en vormgevers ingezet om bepaalde figuren en personages te maken. Hier rust copyright, of te wel, auteursrecht op. Of dat bij Disney nu gaat om de figuren zoals Mickey en Minnie Mouse die door Walt Disney zelf ontworpen zijn of producten die ze aangekocht hebben in recentere jaren zoals Star Wars met de zeer populaire Yoda en Grogu (ook wel bekend als baby yoda) of Marvel met alle razend populaire personages die daarbij horen.

Een maker heeft tot 95 jaar na het maken van het originele ontwerp recht op auteursrecht op dat ontwerp. Een leven lang dus, maar ook na hun dood als dat eerder gebeurd dan die 95 jaar voorbij zijn. Om dat even heel praktisch te maken zal ik het voorbeeld van Mickey Mouse gebruiken.

De eerste versie van Mickey Mouse kwam in 1928 uit. Hier rust sinds vorig jaar (2023) geen copyrights van Disney meer op. MAAR, dit is alleen de originele versie van Mickey Mouse zoals deze in Steamboat Willie (dat in 1928 uit kwam) afgebeeld is. Dat is dus in zwart wit, zonder kleur en zonder witte handschoenen. Deze is nu in het zogenoemde public domain.

Dus wil jij een Mickey Mouse maken als haakster? Dan kun je deze versie met een gerust hart maken, zonder dat je iemands auteursrecht schend.

Wil je een modernere versie van Mickey Mouse maken. Met de witte handschoenen en rode broek? Dat kun je beter niet gaan haken want dan kun je de advocaat van Disney achter je aan krijgen omdat je hun auteursrecht schend.

“Ja maar, zij zijn groot en ik ben klein, ze missen die omzet echt niet!”

Nee, daar heb je gelijk in. Maar daar gaat het ook niet om. Het gaat erom dat je het auteursrecht schend met wat je maakt. Dat kun je oneerlijk vinden en boos om worden. Maar dit is nu eenmaal de regels en de wet.

“Ja maar, iedereen doet het toch!”

Ja zo kan het soms wel lijken. En er zijn ook bedrijven die veel toelaten. Zo zien Nintendo en The Pokemon Company dat als jij als maker mooie dingen maakt gebaseerd op hun ontwerpen dit ook positieve publiciteit voor hun is. Ze hanteren een soort grijs gebied, waarin ze er in bepaalde gevallen niet erg achteraan zitten. Dit maakt het echter nog steeds niet als iets dat voor de wet toegestaan is. Dus het zou zo maar kunnen dat je toch ooit een brief krijgt dat je moet stoppen met de verkoop.

Het auteursrecht van andere ontwerpers

Het mag inmiddels duidelijk zijn, maar als dat nog niet zo is dan bij deze nog een keertje zeer expliciet: het is ook niet toegestaan om de ontwerpen van andere hakers na te maken. Ook op de patronen en gehaakte ontwerpen van anderen rust auteursrecht.

Hoe simpel een project ook kan lijken. Het is niet cool en in principe dus ook niet wettelijk toegestaan, om het ontwerp van een ander na te maken.

Om het nog maar even zeer duidelijk te maken: dit mag niet als je het patroon niet gekocht hebt en het gewoon van een foto na kunt maken, maar al helemaal niet als je het patroon wel gekocht hebt. En dan jouw versie maken en daar vervolgens een patroon van schrijven dat je als jouw patroon verkoopt. Het lijkt me duidelijk dat je dan ver over de grens bent…

Jouw auteursrecht als haakontwerper

Dit is eigenlijk het voornaamste waar ik in deze blog aandacht aan wil geven. Want ik zie iets gebeuren in haakland waar ik van schrik. En dit valt me nu op omdat het mij ook bijna overkwam. Ik heb het dan over het feit dat ik zie dat haakontwerpers hun auteursrecht weggeven aan een samenwerkingspartner.

En dit terwijl jij auteursrecht hebt op je haakpatronen. Je kunt dus geen patroon ontwerpen zonder dat jij hier auteursrecht op hebt. Tenzij je dat zelf bewust weggeeft. Maar in dat geval zal dat wel zwart op wit vastgelegd moeten worden.

Wat er bij mij gebeurde

Laat ik gewoon eerst maar even beginnen bij wat er bij mij gebeurde. Ik had gereageerd op een oproep voor een samenwerking. Ik bleek niet goed aan te sluiten bij het bedrijf, maar ze hadden wel gezien dat ik online haakcursussen gaf. Daar hadden ze wel interesse in, om ze in te kopen en bij hunzelf aan te bieden. Nu is dat iets waar ik op zich prima voor open sta.

Dus na een week heen en weer mailen kwam de aap uit de mouw, ze wouden het wel inkopen, MAAR dan moest het onder hun naam gepubliceerd worden, zonder enige vermelding naar mij toe. Alles in mij riep natuurlijk niet doen!! Maar ja, ze waren wel een grotere partij. Dus ik heb nog een poging gedaan om water bij de wijn te doen en de credits te delen, maar hier stonden zij absoluut niet voor open…

Bijzonder eigenlijk wel. Want wat ze wouden inkopen staat op elke stap mijn stempel, soms letterlijk, soms figuurlijk. Het is mijn insteek in hoe ik denk dat een uitgebreide haakcursus vormgegeven moet worden. Het zijn mijn patronen, het is mijn tekst, het zijn mijn video’s, het is mijn begeleiding die er bij zit. Er zit zeker 6 maanden van mijn tijd aan werk in.

Om heel eerlijk te zijn was ik woest. Want wie waren zij wel niet om te zeggen dat ik mijn naam hiervan moest verwijderen? Het is toch zeker mijn werk, tijd en energie dat er in zit?!

Maar ik merkte bij mezelf ook dat ik het anders had gevonden als ik iets heel nieuws voor hun had geschreven. Alsof het dan minder erg zou zijn dat ik mijn auteursrecht moet opgeven??

Geef je auteursrecht nooit op!

Hoe gek is het eigenlijk dat een bedrijf met 30.000 klanten een bedrijf met 300 klanten vraagt om haar auteursrecht op een bestaand product op te geven? Hoe gek is het eigenlijk dat een bedrijf met 300.000 of meer klanten een haakontwerper vraagt om haar auteursrecht op de producten die uit de samenwerking komen volledig op te geven?

En dan heb ik het niet over dat dit niet voorkomt. Want ik weet dat dit HEEL VEEL voorkomt. Nee, ik heb het er juist over dat wij dit als haakontwerpers niet langer moeten accepteren. Om zonder naam en toenaam vermeld te worden. Zonder een verwijzing naar jouw site of socials.

Want dit komt dus echt vaak voor. Ik zal nog een voorbeeld noemen. In reactie op mijn stories op instagram kreeg ik een heel pijnlijke reactie. Deze dame had een samenwerking gehad en hier iets voor ontworpen. Het zou in het kader van de samenwerking een gratis patroon worden. Maar toen bleek het patroon enorm populair. Dus besloot de samenwerkingspartner er een betaald patroon van te maken. Toen de ontwerpster vervolgens vroeg of zij een percentage kon krijgen per verkocht patroon kreeg ze een nee, want ze had al haar rechten weggegeven toen ze instemde met de samenwerking.

Mijn mond viel open toen ik dit las. Want dit kán toch niet?!

Nu zie ik helaas ook pijnlijk veel kleine ontwerpers super trots zijn dat ze een samenwerking hebben met het bedrijf waar ik contact mee gehad heb. Ook nu denk ik steeds weer, heb je de kleine lettertjes wel écht gelezen? Ben je je wel bewust van waar je akkoord op gegeven hebt?

Je staat echt in je (auteurs)recht!

Naar aanleiding van de video die op YouTube staat kreeg ik ook een reactie. Deze leuke vrouw had een soortgelijke situatie meegemaakt en was er zo verbouwereerd van dat haar patronen keer op keer gebruikt en verkocht werden zonder dat zij er nog naar ratio voor gecompenseerd was dat ze een rechtszaak aanspande. En die won!

Ik heb haar telefonisch gesproken en met toestemming mag ik een stukje van haar verhaal delen.

Nadat zij jaren geleden voor een bedrijf maar liefst 38 patronen ontworpen had en hier in eerste instantie ook voor betaald was besloot het bedrijf vorig jaar om onder andere haar patronen in een e-book uit te geven. En hier werd zij niet verder voor betaald. Bij navraag gaf het bedrijf aan dat ze haar rechten op de patronen weggeven had. Dit zat haar zo niet lekker en was volgens haar niet de strekking van wat ze eerder overeen gekomen was dat ze een advocaat die gespecialiseerd was in auteursrechten om hulp gevraagd heeft.

De advocaat van de tegenpartij beargumenteerde dat haakpatronen een handleiding zijn om iets te maken, en dat iedereen dat dus kan doen. Met andere woorden, dat daar geen auteursrecht op zou rusten. Na een dure rechtszaak heeft de rechter dus besloten dat dit niet het geval is. Op haakpatronen rust wel degelijk auteursrecht omdat iedere ontwerper de patronen anders schrijft, andere bewoording, andere aanpak, andere nadruk op bepaalde zaken.

Dus het feit dat het bedrijf nu e-books met haar patronen verkocht schendt de auteursrechten van de ontwerpster. Want dit zijn ze niet samen overeengekomen. Als zij een overeenkomst getekend had waarin stond dat ze alle auteursrechten opgeeft dan was het weer anders geweest. Maar dit is niet zo, ze had alleen de rechten gedeeld voor het verkopen van specifieke pakketten.

Waarom geven we dan toch zo snel ons auteursrecht weg met haken?

Vaak is dat een emotionele keuze. Stel je voor, jouw favoriete garen winkel wil een samenwerking, met JOU! Je zou je helemaal vereerd voelen toch? Dat ze jou en je ontwerpen leuk genoeg vinden om mee samen te werken. Je voelt je vereerd en misschien een klein beetje overrompelt. Je denkt alleen maar: dat zou gaaf zijn! Dat moet ik doen!

En vanuit die staat een overeenkomst of contract doornemen is gewoon niet handig. Je leest dan niet goed en leest al snel over de kleine lettertjes heen voor je je akkoord geeft.

Het kan ook zijn dat je, net als ik, alleen maar dacht aan wat het jou zou kunnen opleveren. Als je mijn mailbox binnenkomt met “we hebben een klantenbestand van 30.000 klanten en we willen met je samenwerken”, nou geloof mij, dan heb je echt m’n aandacht hoor! 😂
Dan gaat er bij mij ook door m’n hoofd “Hoe geweldig zou het zijn voor mijn zichtbaarheid en mijn missie om heel Nederland aan het haken te krijgen, als ik een klein stukje op hun klantenbestand mee zou kunnen liften??”
Gelukkig bleef ik wel alert genoeg om de rode vlaggen te zien en voet bij stuk te houden.

Mijn advies aan jou

En dat is wat ik jou ook wil aanraden om te doen. Als het te mooi om waar te zijn lijkt, dan is dat vaak ook zo. Stel veel vragen, wees eerlijk en hou je bij je eigen waarden. Want er is meer dan genoeg ruimte voor ons allemaal, zonder op deze manier met elkaar om te gaan.

De video over haken en auteursrecht

Speciaal voor jou als je liever video kijkt dan dat je een blog leest heb ik deze video opgenomen. Veel kijkplezier!

Ook ik zoek ontwerpers!

En wil je nou wel een samenwerking met een winkel waarin jij wel in je waarde gelaten wordt? Waarin je lekker kunt haken en toch ook jouw eigen auteursrecht op je ontwerpen behoudt? Neem dan even contact met mij op. Want ik gebruik mijn winkel graag als podium om andere toffe ontwerpers wat meer zichtbaarheid te geven. Dus wie weet ben jij wel de volgende ontwerper die ik welkom mag heten 😁

Disclaimer: Ik ben geen jurist, dus twijfel je over een samenwerking die je aan wilt gaan of een contract met een samenwerkingspartner? Raadpleeg dan altijd een jurist!